آموزش جامع تشریفات گمرکی و ترخیص انواع کالاها
ویژه بازرگانان، واحدهای حقوقی و مدیران اجرایی شرکت‌های واردکننده و صادرکننده
مقدمه
تشریفات گمرکی و فرآیند ترخیص کالا از گمرک، به‌دلیل پیچیدگی، تغییرات مکرر مقررات و مسئولیت‌های حقوقی مرتبط، نیاز به تخصص بالا، دانش مستمر و تسلط بر ضوابط قانونی دارد. انجام صحیح و به‌موقع این فرآیندها علاوه بر کاهش ریسک‌های اداری و اقتصادی، از بروز خسارات جبران‌ناپذیر برای بازرگانان جلوگیری می‌نماید. بهره‌گیری از خدمات تخصصی ترخیص‌کاران و کارشناسان دارای پروانه رسمی گمرک، به عنوان مسیر مطمئن در مدیریت فرآیند قانونی ترخیص توصیه می‌شود.
ساختار فصل‌بندی آموزش تشریفات گمرکی
فصل اول: تعریف واردات و صادرات و جایگاه ترخیص گمرکی
- تعریف حقوقی واردات: انتقال قانونی کالا از خارج به قلمرو گمرکی کشور و تطبیق با ضوابط تجارت بین‌الملل؛ ملزم به رعایت ضوابط ثبت سفارش، کسب مجوزهای لازم، تنظیم اسناد تجاری و بانکی است.
- تعریف حقوقی صادرات: خروج کالا از کشور به قصد مصرف نهایی در بازار هدف، اعم از صادرات قطعی یا موقت، با توجه کامل به مقررات ملی و بین‌الملل.
- اهمیت و جایگاه ترخیص در زنجیره تجارت: مرحله کلیدی در تحقق مالکیت قانونی کالا برای واردکننده یا صادرکننده؛ بدون تکمیل صحیح و حقوقی آن، مالکیت تجاری بر کالا ایجاد نمی‌شود و مسئولیت‌ها کماکان متمرکز بر گمرک باقی می‌ماند.
فصل دوم: فرآیند تشریفات گمرکی و مسیرهای ترخیص
1. انواع رویه‌های گمرکی
- واردات، صادرات، ترانزیت داخلی و خارجی؛ هرکدام دارای الزامات مستنداتی و تشریفاتی خاص هستند که باید منطبق بر قوانین جاری جمهوری اسلامی ایران اجرا شوند.
- ورود و خروج از رویه‌های متفاوتی مانند مسیر سبز، زرد و قرمز استفاده می‌شود که بر اساس پیشینه صاحب کالا، ماهیت کالا، ارزش کالا و ریسک بررسی تعیین می‌گردد.
2. مراحل ترخیص و مدیریت فرآیندها در سامانه EPL
- اظهار الکترونیکی کالا از طریق سامانه جامع امور گمرکی EPL، ثبت اطلاعات دقیق و بدون مغایرت، پیگیری زمان‌بندی و تطبیق اسناد در هر گام.
3. ارزش‌گذاری و تعیین تعرفه گمرکی
- بهره‌گیری از TSC (Tariff Specification Code) و کد بین‌المللی HS، بررسی بانک جامع ارزش گمرکات، منع هرگونه فریب یا کاهش ارزش اظهار شده که مستقیماً مشمول تبعات حقوقی (جریمه و حتی توقیف کالا) خواهد بود.
4. ارزیابی کالا، اخذ مجوزهای قانونی بر حسب نوع کالا
- رعایت دقیق الزامات صادره توسط سازمان‌های بهداشت، استاندارد، مقرراتی و مالیاتی برای کلیه گروه‌های کالایی خاص (نظیر مواد غذایی، تجهیزات پزشکی، محصولات صنعتی و …). هرگونه کوتاهی در اخذ مجوزها موجب توقف یا ضبط کالا می‌گردد.
فصل سوم: اسناد و مدارک حقوقی مورد نیاز تشریفات گمرکی
اسناد پایه واردات:
- بارنامه (B/L – AWB)، فاکتور تجاری، بیمه‌نامه معتبر، پروفرما، گواهی مبدأ (CO)، گواهی بازرسی، ثبت سفارش، ترخیصیه، کد اقتصادی، قبض انبار، و سایر مجوزهای اعلامی حسب کالا (استاندارد، بهداشت، قرنطینه، …).
اسناد پایه صادرات:
- فاکتور، بارنامه، گواهی مبدأ، بیمه‌نامه، رسید انبار، فهرست عدل‌بندی، و مجوزهای مربوطه.
ضوابط وکالت و نمایندگی:
- ارایه وکالت‌نامه رسمی، کارت حق‌العمل‌کاری معتبر، رعایت حدود وکالت و ثبت آن در سامانه EPL.
- در مورد اشخاص حقوقی، معرفی‌نامه و وکالت‌نامه با شرایط قانونی الزام‌آور.
نکات کلیدی حقوقی:
- عدم ارائه اسناد اصلی یا مغایرت اسناد با کالای واقعی، ورود به رویه‌های تخلف گمرکی و پیگرد قانونی.
- بهره‌گیری از مشاور حقوقی یا کارشناس رسمی گمرک در تنظیم اسناد حساس، اکیداً توصیه می‌شود.
فصل چهارم: مقررات حقوقی و ریسک‌های مرتبط با ترخیص
- قوانین کلیدی حوزه گمرک: قانون امور گمرکی و آئین‌نامه‌های اجرایی، مقررات صادرات و واردات سالانه، دستورالعمل ثبت سفارش، وضعیت کالاهای ممنوع، مشروط و آزاد.
- مدت توقف کالا و شرایط متروکه: توقف بیش از مهلت مقرر، مشمول مقررات متروکه و واگذاری اموال به سازمان جمع‌آوری اموال تملیکی.
- تعریف راجع به کالاهای مرجوعی: شرایط خاص ضمانت‌نامه و وصول وجه ضمان جهت اجازه خروج از کشور و لغو تعهدات مربوطه منوط به تأیید نهایی گمرک مرزی.
فصل پنجم: گام‌های عملیاتی ترخیص کالا (مدل حقوقی و اجرایی)
روند استاندارد و الزام‌آور ترخیص به ترتیب زیر است:
- تنظیم و بررسی تمامی اسناد و ورود داده‌ها به سامانه EPL
- احراز هویت و دریافت شماره کوتاژ، تعیین مسیر ترخیص (سبز، زرد، قرمز)
- ارزیابی کالا مطابق اسناد و بسته‌بندی، احراز ارزش‌گذاری صحیح
- اخذ و تطبیق کلیه مجوزهای قانونی منطبق با نوع و ماهیت کالا
- بررسی تعرفه و تأیید نهایی حقوق ورودی و عوارض گمرکی
- پرداخت به صندوق و اخذ پروانه سبز گمرکی
- تسویه حساب انبارداری و اخذ مجوز نهایی بارگیری
- خروج قطعی کالا با صدور قبض باسکول و بیجک نهایی
تعاریف تخصصی مورد استفاده (بخش حقوقی)
- ترخیص قطعی: رفع کلیه تعهدات گمرکی و انتقال مالکیت کالا به واردکننده/صادرکننده
- اظهارنامه گمرکی: سند حقوقی الزام‌آور حاوی مشخصات دقیق کالا و مالکیت آن
- برگه بیجک: مجوز نهایی انبار برای خروج کالا به نام صاحب کالا یا نماینده قانونی
- پروانه صادراتی/وارداتی: سند رسمی تسویه با گمرک و اجازه خروج/ورود
- بسته‌بندی و اسناد عدل‌بندی: مدرک رسمی محتویات بسته، جهت کنترل فیزیکی و انطباق قانونی
- کارت حق‌العمل‌کاری: مجوز تخصصی افراد دارای صلاحیت جهت نیابت در فرآیند ترخیص
- مسیر قرمز/زرد/سبز گمرکی: تعیین سطح بررسی و کنترل قانونی و فیزیکی کالا بر اساس مدیریت ریسک و سوابق حقوقی
جمع‌بندی (توصیه حقوقی و تخصصی واحد بازرگانی رهامکو)
تشریفات ترخیص گمرکی به عنوان یکی از مخاطره‌آمیزترین و در عین حال حیاتی‌ترین فرآیندهای تجارت خارجی، نیازمند مدیریت تخصصی، دانش حقوقی به‌روز و کاربست الزامات قانونی است. واحد بازرگانی رهامکو با تکیه بر تجربه کارشناسان رسمی و وکلای مجرب حوزه گمرک، آماده ارائه خدمات مشاوره‌ای و عملیاتی جهت کاهش ریسک‌های حقوقی، تسهیل ترخیص کالا و حمایت از منافع تجار و شرکت‌های واردکننده و صادرکننده است.
جهت دریافت مشاوره تخصصی تشریفات گمرکی و مدیریت حرفه‌ای فرآیند ترخیص، با ما در ارتباط باشید.
واحد بازرگانی رهامکو – تلفن تماس: 03131331895